چارچوب انتخاب روش حمل و نقل بین المللی و عوامل موثر بر آن

اهمیت حمل و نقل بین المللی در تجار و بازرگانی به اندازه‌ایست که با حذف آن تجارت جهانی متوقف می شود. پس برای آشنایی با حمل و نقل بین المللی، شیوه ها و مراحل حمل و نقل کالا برای آموزش حمل و نقل بین المللی زمان اختصاص دهید.

آمارهای مستند نشان می دهد 70% حجم تجارت توسط دریا انجام می شود، برای مثال بین 200.000 تا 300.000 تن سنگ آهن از کشورهای استرالیا، برزیل و چین با کشتی جا به جا می شود و حتی برخی از کشتی ها ظرفیت حمل بار تا 500.000 تن را هم دارند. یک مدل نفت کش وجود دارد که می تواند تا 3 میلیون بشکه نفت را حمل کند یعنی حدود 480 میلیون لیتر نفت جا به جا می شود. پس اولین شاخص مقایسه روش های حمل و نقل بین المللی با یکدیگر از نظر ظرفیت بارگیری و حمل بار می باشد. در حمل جاده ای بین 20 تا 25 تن کالا توسط یک کامیون می تواند حمل شود. در حمل ریلی بین 2 تا 3 هزار تن کالا را می توان در یک قطار حمل نمود و در حمل هوایی تا 220 تن قابلیت بارگیری در بزرگترین هواپیما وجود دارد. بد نیست جهت آشنایی هر چه بیشتر با صنعت حمل و نقل بین المللی تاریخچه حمل و نقل را هم مورد مطالعه قرار دهید.

اولویت بندی روش های حمل از نظر ظرفیت بارگیری کالا 

• روش حمل دریایی
• روش حمل ریلی
• روش حمل هوایی
• روش حمل جاده ای

شاخص های انتخاب روش های حمل و نقل بین المللی

1-دسترسی به انواع راه های حمل و نقل بین المللی
حدود 44 کشور در دنیا دسترسی به آبهای آزاد ندارند، به آنها اصطلاحا کشورهای محصور در خشکی  گفته می شود که در ادامه لیست کامل و نقشه جغرافیایی این کشورها درج شده است. 

کشورهای محصور در خشکی:
افغانستان، آندورا، ارمنستان، استرالیا، آذربایجان، بوتان، بلاروس، بوتساوانا، بولیوی، برونئی، بورکینافاسو، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، جمهوری چک، اتیوپی، مجارستان، کوزوو، قرقیزستان، قزاقستان، لسوتو، لیختن اشتاین، لوکزامبرگ، لائوس، مالی، مقدونیه، مولداوی، مغولستان، نپال، نیجر، پاراگوئه، رواندا، سن مارینو، صربستان، سودان جنوبی، سوئیس، اسلواکی، تاجیسکتان، ترکمنستان، اوگاندا، ازبکستان، واتیکان، زامبیا، زیمباوه، جمهوری آرتساخ، سوازیلند، مالاوی، ترانزنیستریا، اوستیای جنوبی و کرانه باختری رود اردن.

قابل ذکر است کشور لیختناشتاین و ازبکستان کشورهای محصور دوگانه در خشکی بحساب می آیند زیرا تمامی کشورهای همسایه آن ها نیز در خشکی محصور می باشند. علاوه بر حمل دریایی، برخی کشور در دیگر روشهای حمل بویژه حمل ریلی نیز محدودیت هایی دارند. بنابراین برای انتخاب حمل بایستی به دسترس پذیر بودن کشور هدف برای واردات یا صادرات محصول توجه نمود.

2-هزینه و کرایه حمل و نقل بین المللی
یکی دیگر از عوامل مهمی که تاثیر بسزایی در انتخاب روش حمل و نقل بین الملی دارد هزینه تمام شده یا کرایه حمل و نقل بار تا مقصد نهائی می باشد. روش های مختلف حمل و نقل دارای هزینه های مختلف برای حمل کالا از یک مبدا به مقصد مورد نظر می باشند در زیر روش های حمل را از کم هزینه به پر هزینه به ترتیب دسته بندی نموده ایم.

اولویت بندی روش های حمل از نظر هزینه یا کرایه 

• حمل دریایی
• حمل جاده ای
• حمل ریلی
• حمل هوایی

در واقع حمل هوایی گران قیمت ترین نوع جا به جایی کالا و حمل دریایی ارزان ترین می باشد، نکته قابل توجه اینکه در برخی از مسیرهای کوتاه ممکن است حمل جاده ای گران قیمت تر از حمل ریلی تمام شود و این موضوع برای هر کشوری متفاوت می باشد.

3-سرعت انتقال کالا (زمان حمل)
از نظر سرعت و زمان جا به جایی سریع ترین  روش، حمل هوایی و کندترین روش حمل دریایی می باشد. روش های حمل از نظر سریع بودن به ترتیب زیر اولویت بندی می گردند:

اولویت بندی روش های حمل از نظر سرعت رسیدن به مقصد

• حمل هوایی
• حمل ریلی
• حمل جاده ای
• حمل دریایی

البته مبحث زمان در حمل ریلی و جاده ای بستگی زیادی به زیر ساخت یک کشور دارد، ممکن است این اولویت بندی در هر کشوری متفاوت باشد.

4-ریسک حمل و نقل
از نظر میزان ریسک و خطرناک بودن، حمل دریایی نسبت به سایر روش ها خطرناکتر می باشد. روی هم رفته از نظر سطح ریسک روش های حمل به ترتیب زیر اولیت بندی می گردند.

اولویت بندی روش های حمل از نظر سطح ریسک حمل و نقل

• حمل هوایی
• حمل ریلی
• حمل جاده ای
• حمل دریایی

5-اقتصادی بودن روش حمل و نقل
هر روش حمل و نقلی ممکن است نسبت به سایر روش ها اقتصادی تر باشد، این انتخاب بستگی به طول مسیر، زمان رسیدن، هزینه ، خطرناک بودن کالا و … دارد. در واقع برایندی از شاخص های ذکر شده در انتخاب و اقتصادی بودن روش حمل و نقل نسبت به سایر روش ها تاثیر دارد. برای درک بهتر این موضوع چند مثال مطرح می گردد تا مبحث اقتصادی بودن روش حمل بار بهتر شرح داده شود.

سوال: برای حمل 20 هزار تن کود شیمیایی از کشور تاجیکستان کدام روش حمل مناسب است؟
پاسخ:  روش حمل ریلی؛ این کشور به دریا دسترسی ندارد و حجم بار سنگین می باشد از این رو حمل هوایی بسیار هزینه بر خواهد بود. حمل ریلی مسیر کوتاه تری نسبت به جاده می باشد و از طرفی چون تناژ سنگین است نیاز به حدود 1000 کامیون برای جا به جائی بار می باشد، پس منطقا حمل ریلی مناسب ترین گزینه انتخاب روش حمل خواهد بود.

سوال: برای حمل 3 کیلو قطعات الکترونیکی از کشور سنگاپور کدام روش حمل مناسب است؟
پاسخ: روش حمل هوایی؛ حجم بار کم است و کالا گرانقیت و حساس می باشد پس نیاز به یک روش  حمل ایمن و سریع می باشد.

سوال: برای حمل 200 متر مکعب سنگ نمای ساختمان از کشور چین کدام روش حمل مناسب است؟
پاسخ: روش حمل دریایی، به دلیل اینکه وزن بار بسیار زیاد می باشد و چین هم مسیر آبی مناسبی برای واردات بار به کشور ایران دارد ، بنابراین مناسب ترین روش حمل با توجه به تناژ بار و هزینه کمتر، حمل دریایی می باشد. توجه شود برای حمل سنگ اگر از کانتینر 40 فوت استفاده شود بیش از 50 متر مکعب کانتینر خالی می ماند، بنابراین بایستی از کانتینر 20 فوتی برای  حمل این کالا استفاده شود.

سوال : برای واردات 60 هزار تن روغن آفتاب گردان از کشور اوکراین کدام روش حمل مناسب است؟
پاسخ: طبیعتا از راه دریا و حمل دریایی مناسب است چون از طریق جاده نیاز به 3000 کامیون بوده و در حمل ریلی هم بایستی بررسی شود مسیر فعال است یا خیر و از طرفی در صورت فعال بودن هزینه بیشتری نسبت به دریایی خواهد داشت.

سوال: برای واردات 500 تن روغن زیتون از کشور ترکیه کدام روش حمل مناسب است؟
پاسخ: روش حمل جاده ای، مسیر جاده ای بین کشور ترکیه و ایران مناسب تر از سایر روش ها با توجه به تناژ بار، سرعت و هزینه حمل، روش جاده ای بهترین انتخاب است.

سوال: واردات 1400 خودرو از کشور آلمان؟
پاسخ: روش حمل دریایی با کشتی های مخصوص رو-رو

سوال : واردات 30000 تن گوشت از برزیل ؟
پاسخ: روش حمل دریایی، از طریق کشتی ریفر(یخچالی) یا از طریق کشتی عادی با کانتینر یخچالی