قرار داد بازرگانی بین الملل یا قرار داد تجاری بر پایه قوانین تجارت جهانی و یا قوانین تجارت یک کشور و بصورت حقوقی بین دو شخص حقیقی و یا حقوقی منعقد می گردد.

انواع قراردادهای بین المللی در بازرگانی بین الملل

• قرار دادخرید و فروش بازرگانی بین المللی  International Sales Contracts
• قرارداد توزیع بین‌المللی Distribution Agreement
• قرار داد فرانشیز یا قرار داد فرانچایزFranchise Agreement
• قرار داد تامین مالی یا قرار داد فاینانسFinance Contracts
• قرارداد بیع متقابل Buy Back Agreement
• قرارداد جوینت ونچر Joint Venture
• قرارداد لیسانس Licensing Agreement
• قرارداد کلید در دست Turn-Key
• قرارداد احداث، بهره‌برداری، انتقال (BOT)
• قراردادهای بیمه بین‌المللیInternational insurance contracts

1-قرارداد خرید و فروش بازرگانی بین الملل 
شایع ترین قرار داد در بازرگانی بین الملل، قرار داد خرید و فروش بین الملل است. محصول مورد معامله در این قرار داد می تواند کالا، خدمت و یا تکنولوژی باشد. این نوع قرار دادها معمولا در صادرات و واردات مورد استفاده قرار می گیرد.

2-قرارداد توزیع بین الملل

نوع دیگری از قرار دادها که در بازرگانی بین الملل کاربرد دارد، قرار داد توزیع بین الملل است. کسب و کارهای بین المللی برای فروش محصولات خود، در بازارهای بین المللی در بسیاری از موارد اقدام به اعطا نمایندگی تجاری در سایر کشورها می نمایند. این نمایندگان و یا توزیع کنندگان عموما وظیفه بازاریابی، توزیع و فروش محصولات شرکت مادر را در یک یا چند کشور بر عهده دارند. شرکت مادر در مقابل دریافت تعهداتی مانند حداقل فروش سالیانه اقدام به فروش محصولات خود بصورت انحصاری به توزیع کننده نموده و نماینده ضمن دریافت درصدی سود، آن را در بازار منطقه ای به فروش می رساند. برخی از کسب و کارها برای اعطای نمایندگی شرایط سخت گیرانه تری دارند، برای مثال پرداخت مبلغی در ابتدای کار برای استفاده از برند، استانداردهای سخت گیرانه در خصوص شرایط شعبه مانند متراژ، مکان و تجهیزات مورد استفاده از جمله شرایطی هستند که کسب و کارهای بزرگ و معتبر ممکن است برای اعطای نمایندگی طلب نمایند.

3-قرارداد فرانشیز یا فرانچایز

قرار داد فرانشیز یا فرانچایز  برای اعطائ مجوز یا حق امتیاز مورد استفاده قرار می گیرد. در قرار دا فرانشیز صاحب یک کسب و کار به طرف مقابل خود مجوز استفاده از برند یا سیستم کسب و کاریش را می دهد.

انواع قرارداد فرانشیز

الف: قرار داد فرانشیز تولیدی

ب: قرار داد فرانشیز خدماتی

ج: قرار داد فرانشیز توزیعی

4-قرار داد تامین مالی یا قرارداد فاینانس:

با توجه به گسترش بازرگانی بین الملل، به مرور قراردادهای تامین مالی نیز جنبه هایی بین المللی پیدا کردند. در این شیوه بانک ها و سایر سازمان های مالی اقدام به تامین مالی کسب و کارهایی در کشوری غیر از کشور اصلی خود می نمایند. این نوع قراردادها بیشتر در تامین مالی پروژه های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند.

5-قرارداد پیمانکاری یا بیع متقابل:

یک نوع دیگر از قرار دادهای بین الملل، مربوط به قرار دادهای پیمانکاری برای ساخت و ساز و اجرای پروژه هاست. در این نوع قرار دادها معمولا اجرای پروژه های بزرگ ساختمانی و صنعتی، ساخت پروژه های بزرگ مانند: نیروگاه و … از جمله این موارد هستند. در حوزه نفت و گاز کشورمان گاها به این نوع قرار داد قرارداد باز خرید هم می گویند. قرار دادهایی بلند مدت محسوب می شود و طرف خارجی بعنوان پیمانکار مسئولیت سرمایه گذاری و تجهیزه پروژه را بر عهده می گیرد.

6-قرارداد جوینت ونچر:

قرارداد جوینت ونچر یا قرار داد سرمایه گذاری مشترک هم جزو قرا دادهای پر کاربرد می باشد. زمانی که چندین شرکت تجاری در راستای افزایش سود و کسب سهم بازار بیشتر اقدام به تاسیس یک شرکت متحدالشکل می کنند و در سود و زیان و تجهیزات باهم شریک هستند از قرا دادهای جوینت ونچر استفاده می کنند.

7-قرارداد لیسانس:

زمانی که یک شرکت تجاری به طرف مقابل خود در کشوری دیگر حق استفاده کامل یا استفاده از بخشی از دارایی های نامشهود خود را بدهد از قرارداد لیسانس استفاده می شود که حتما باید مدت این نوع قرار داد کاملا مشخص و واضح باشذ.

8-قرارداد کلید در دست:

در قرار داد کلید در دست با دو طرف کارفرما و پیمانکار رو به رو هستید. طی این قرار داد طرف اول که کارفرما محسوب می شود تمام مسئولیت اجرای یک پروژه را به طرف دوم که پیمانکار می باشد واگذار می کند و طی فرایند اجرا کارفرما هیچ گونه دخالتی در اجرای پروژه ندارد و پیمانکار هم متعهد می شود پروژه را طبق توافق مکتوب با کارفرما در قرار داد کلید در دست تحویل دهد.

9-قرارداد احداث، بهره برداری و انتقال

قرارداد احداث، بهره برداری و انتقال معمولا بین سازمان های بزرگ با دولت منعقد می شود. در این نوع قرار دادها دولت کارفرما و شرکت طرف قرار داد پیمانکار محسوب می شود. معمولا در ساخت پروژه های اجرائی چون ساخت سد، اتوبان، پالایشگاه ها و … از این نوع قرار داد استفاده می شود.

10-قرارداد بیمه بین المللی

زمانی که عملیات تجاری مثل حمل و نقل کالا در واردات و یا صادرات بعلت وجود ریسک نیاز به بیمه داشته باشد و بیمه گر و بیمه گزار در کشورهای مختلف ساکن باشند از قرار داد بیمه بین المللی استفاده می شود.

اشتباهات رایج در قراردادهای بین المللی

بازرگانی بین المللی هر روزه گسترده و پیچیده تر از قبل می  شود. حجم تجارت بصورت تصاعدی در حال افزایش است و اینترنت باعث شده تا یافتن طرفهای تجاری از اقصی نقاط جهان تسهیل شود. اما این سهولت از سوی دیگر باعث افزایش احتمال تخلف و کلاهبرداری و دشواری اعتماد شده است. از این جهت تعیین دقیق تعهدات طرفهای تجاری و تدوین قراداد نه تنها باعث اجتناب از اختلاف بلکه همچنین باعث حل و فصل سریعتر اختلافات نیز می  شود.  بعد ازمطالعه، بررسی و تدوین ده ها قرارداد بین المللی و نظارت بر  اجرای  آنها  تجربه مناسبی برای گروه خدمات بازرگانی محترم در این حوزه ایجاد شده است. با تکیه بر این تجربیات و  جهت یاری به تجار کشور جهت اجتناب از مشکلات تجاری متن پیش رو با عنوان 12اشتباه رایج در قراردادهای بین المللی که در دومین سمینار ملی صادرات کشور ارائه شده است به جامعه بازرگانی کشور تقدیم میگردد. امیدوارم مطالعه  این متن مفید باشد و در مذاکرات و روابط بازرگانی بین المللی تجار کشورم راهگشا باشد.

عناوین این شماره به شرح زیر است:

۱)عدم تدوین قرارداد:

یکی از واقعیتهای خطرناک بازرگانی در کشور ایران این است که تعدادقابل توجهی از تجار بدون داشتن قرارداد مکتوب و بر اساس مذاکرات شفاهی به طرفهای خارجی اعتماد نموده و حتی معاملات بزرگ انجام می دهند. قرارداد به زبان ساده به معنای ضابطه حاکم بر رابطه است. به بیان دیگر توصیه می شود زمانی که قرار است درگیر یک رابطه تجاری بین المللی شویم، برای آن  رابطه  یک  ضابطه  جامع  و  مناسب  نوشته  و  توسط  طرفها امضا  شود.

سه  راهکار  اساسی  برای  تدوین  یک  قرارداد  بین المللی عبارتند از:

1-استفاده از مدلهای موجود ( همانند مدلهای ICC )

2-تدوین پیش نویس توسط یک طرف و مذاکره و اصلاح

3-حضور در جلسه مذاکره و نگارش تک تک مواد همزمان با مذاکره.همانگونه که اشاره شد، تجار ایرانی خیلی اوقات بدون تدوین قرارداد اقدام به صادرات و واردات می نمایند که این موضوع باعث بروز مشکلات عدیده و مهمی می شود. وقتی بدون ضابطه و تعریف تعهدات درگیر اجرای روابط  بازرگانی  شویم، در واقع پذیرفته ایم که در ابهام حرکت  کنیم  و طبیعی است  که حین اجرای فرایند،اختلافات بیشتری ایجاد شود.

باید در نظر داشت یک رابطه تجاری بین المللی 4بعد دارد که شایسته است به هر چهار بعد دقت نمود و در قرارداد باید تمامی ابعاد را شفاف نمود. این ابعاد عبارتند از:

1.مالی

2.فنی

3.بازرگانی

4.حقوقی

ریسک پذیری یکی از ویژگیهای مهم بازرگان موفق است اما نباید با پذیرش ریسک نابجا و عدم تدوین قرارداد کل سرمایه خود را به خطر اندازیم.

۲)عدم دقت و جامعیت در معرفی طرف‌های تجاری:

دومین اشتباه رایج در قراردادهای بین المللی عدم معرفی صحیح طرفهای تجاریاست. در معرفی طرفهای تجاری باید نکات زیر را مشخص نماییم:

1-نام شرکت

2-آدرس دقیق شرکت

3-اطلاعات تماس شرکت مثل تلفن، فکس و ایمیل

4-شماره ثبت/ کدملی شرکت(بعلاوه شماره مجوز صادرات و واردات، کد مالیات بر ارزش افزوده و …)

5-نوع  شرکت  و  علامت  اختصاری  آن(اسناد  رسمی  ثبت شرکت ضمیمه قرارداد باشد)

6-اطلاعات حساب شرکت

7-نقش هر طرف در قرارداد

8-تابعیت شرکت

9-زمینه فعالیت و کسب و کار

10-اطلاعات بانکی

11-شخص نماینده شرکت مقابل، شماره پاسپورتو جایگاه سازمانی وی

۳)عدم تعریف دقیق محصول یا خدمت وابعاد آن:

سومین اشتباه رایج در قراردادهای بین المللی عدم تعریف دقیق محصول است. محصول، کالا و یا خدمت موضوع قرارداد یکی از مهمترین بخش های هر قراردادی است که باید با دقت تمام تعریف و تعیین شود. برای تعریف محصول باید به نکات زیر دقت نمود: در قراردادهای نمایندگی و توزیع با توجه به اینکه ما چه نقشی داریم، باید در قرارداد به محصولات موجود و آتی با برندهای موجود و آتی توجه کنیم. بعنوان مثال با یک شرکت خارجی قرارداد بستهایم که نمایندگی آن را بگیریم ولی دو ماه بعد متوجه میشویم که به شرکت دیگری هم نمایندگی دادهاند و با تغییر بسته بندی یا برند به دیگر شرکتها نیز فروش انجام می دهند.

*نکات مهم در تعریف محصول

1-شرح کالا

2-مقدار کالا

3-مقدار یا میزان کالا اصولا براساس واحد استاندارد کمیت کالا نوشته میشود که برایکالاهای مختلف متفاوت است.

  4-H.S code (شماره تعرفه کالا)

5-کد تعرفه کالا که بر اساس سیستم هماهنگ شده یک کد 8رقمی است.

6-نوع، جنس، اندازه و ویژگی ها، علامت گذاری و برچسب زنی بسته بندی کالا

7-وزن خالص و وزن ناخاص

8-سایز و ابعاد کالا

9-کشور سازنده کالا

10-شماره فنی کالا

11-ترکیب و آنالیز کالا

12-مشخصات کالای خطرناک شامل MSDSو IMDG NO13-استاندارد کالا

۴)عدم شفافیت تعهدات طرفها و مبهم نویسی
۵)عدم دقت به ضمانت اجرا تعهدات و تبعات تاخیر، عدم اجرا و اجرای غیر مطابق
۶)تعیین تعهد برای اشخاص ثالث غالب
۷)پذیرش فسخ بدون علت و تبعات
۸) عدم تعریف تبعات فسخ و اصل استقلال شرط داوری
۹)عدم دقت به ابهامات قواعد بین المللی از جمله  INCOTERMS
۱۰)عدم دقت به بار حقوقی و فنی کلمات تخصصی
۱۱) ذکر نکات متناقض در متن قرارداد
۱۲)انتخاب قانون حاکم،محل و روش حل و فصل اختلافات نامناسب